Już jutro wchodzi w życie kolejna część nowelizacji Kodeksu Postępowania Cywilnego (KPC) z lipca 2023 r. Kluczowe zmiany dotyczą posiedzeń zdalnych oraz doręczeń elektronicznych za pośrednictwem Portalu Informacyjnego Sądów Powszechnych (Portal), które szczegółowo omawiamy w niniejszym artykule.
Posiedzenia zdalne
Wraz z wejściem w życie nowelizacji, przewodniczący/a będzie mógł zarządzić przeprowadzenie posiedzenia zdalnego, jeżeli nie będzie stał temu na przeszkodzie wzgląd na charakter czynności, które mają być dokonane na posiedzeniu, a przeprowadzenie posiedzenia zdalnego zagwarantuje pełną ochronę praw procesowych stron i prawidłowy tok postępowania.
W takim przypadku na sali sądowej będzie przebywał sąd i protokolant. Pozostałe osoby uczestniczące w posiedzeniu nie będą miały obowiązku przebywać w budynku sądu.
Decyzję o przeprowadzeniu posiedzenia zdalnego przewodniczący/a będzie mógł podjąć z urzędu lub na wniosek osoby, która ma uczestniczyć w posiedzeniu i wskazała adres swojej poczty elektronicznej (e-mail).
Termin do złożenia wniosku o przeprowadzenia posiedzenia zdalnego wynosić będzie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia albo wezwania na posiedzenie.
Udział w posiedzeniu zdalnym nie jest obowiązkiem. Sąd wzywając na posiedzenie zdalne, poinformuje jego uczestników o możliwości stawiennictwa na sali sądowej lub zgłoszenia zamiaru zdalnego udziału w posiedzeniu. Zamiar ten należy zgłosić za pomocą środków porozumiewania się na odległość najpóźniej na 3 dni robocze przed wyznaczonym terminem posiedzenia, oraz wskazać adres poczty elektronicznej.
Osoba biorąca udział w posiedzeniu zdalnym przebywająca poza budynkiem sądu będzie zobowiązana poinformować sąd o miejscu, w którym przebywa, oraz dołożyć wszelkich starań, aby warunki w miejscu jej pobytu licowały z powagą sądu i nie stanowiły przeszkody do dokonania czynności procesowych z jej udziałem. W razie odmowy podania wskazanej informacji lub jeżeli zachowanie tej osoby budzi uzasadnione wątpliwości co do prawidłowego przebiegu czynności dokonanych zdalnie z jej udziałem, sąd może wezwać tę osobę do osobistego stawiennictwa na sali sądowej.
Przeprowadzenie dowodu w ramach posiedzenia zdalnego
Sąd będzie mógł postanowić, że przeprowadzenie dowodu nastąpi na odległość w ramach posiedzenia zdalnego – o ile nie sprzeciwia się temu charakter dowodu. Także strona już w ramach wniosku dowodowego będzie mogła wnosić o przeprowadzenia dowodu w ramach posiedzenia zdalnego.
Przesłuchanie świadków
Jak pokazuje praktyka, podstawowym dowodem, który już teraz jest standardowo przeprowadzany zdalnie jest dowód z przesłuchania świadków.
Od marca pojawia się w KPC instytucja sprzeciwu wobec przesłuchaniu świadka poza salą sądową. Sprzeciw musi zostać wyrażony nie później niż w terminie 7 dni od dnia uzyskania informacji o zamiarze przeprowadzenia dowodu w taki sposób.
W razie skutecznego wniesienia sprzeciwu sąd wzywa świadka do osobistego stawiennictwa na sali sądowej.
Dowód z przesłuchania biegłych i wysłuchania stron
Przepisy dotyczące świadków będą miały zastosowanie również do przesłuchania biegłych oraz wysłuchania stron.
Strona nie będzie mogła sprzeciwić się przesłuchaniu biegłego w ramach rozprawy zdalnej. Sąd zarządzi przeprowadzenie czynności z udziałem biegłego na sali sądowej jedynie na uzasadniony wniosek strony, albo w przypadku, gdy wiarygodność opinii przedstawianej w ramach posiedzenia zdalnego budzi wątpliwości. Tym samym, w przeciwieństwie do sprzeciwu wobec przesłuchania zdalnego świadków, sprzeciw wobec przesłuchania biegłego online będzie musiał być uzasadniony.
Doręczenia elektroniczne przez Portal Informacyjny
Przepisy wprowadzane od 14 marca 2024 r. umacniają rolę Portalu Informacyjnego jako platformy do wymiany pism pomiędzy sądami a stronami postępowania, reprezentowanymi przez profesjonalnych pełnomocników. Za pośrednictwem Portalu strony i uczestnicy postępowania będą mogli przeglądać akta sprawy, poprzez Portal mają być też udostępniane im odpisy, kopie lub wyciągi z akt.
Sąd będzie doręczał profesjonalnym pełnomocnikom pisma sądowe, wyłącznie poprzez umieszczenie ich treści w Portalu Informacyjnym w sposób umożliwiający uzyskanie przez odbiorcę dokumentu potwierdzającego doręczenie. Nie będzie to jednak dotyczyło:
- pism, które podlegają doręczeniu wraz z odpisami pism procesowych stron lub innymi dokumentami niepochodzącymi od sądu, chyba że sąd dysponuje ich kopią utrwaloną w postaci elektronicznej;
- sytuacji w których przewodniczący zarządzi odstąpienie od doręczenia pisma za pośrednictwem Portalu Informacyjnego, jeżeli dokonanie doręczenia w taki sposób jest niemożliwe ze względu na charakter pisma, w szczególności jeżeli zajdzie potrzeba wydania stronie uwierzytelnionego odpisu orzeczenia lub tytułu wykonawczego.
Wciąż będzie to jednak komunikacja jednostronna. Portal Informacyjny służyć ma jedynie komunikacji sądu z profesjonalnymi pełnomocnikami, nie ma możliwości komunikacji w drugą stronę.
Kiedy pismo będzie uznane za doręczone?
Pismo będzie uznane za doręczone w chwili wskazanej w dokumencie potwierdzającym doręczenie. W przypadku braku dokumentu potwierdzającego doręczenie, doręczenie uznaje się za skuteczne po upływie 14 dni od dnia umieszczenia treści pisma w Portalu Informacyjnym.
Obowiązek pełnomocnika – posiadanie konta w Portalu Informacyjnym
Wraz z wejściem w życie omawianej nowelizacji, profesjonalni pełnomocnicy mają obowiązek posiadania konta w Portalu Informacyjnym Sądów Powszechnych. Regulacje w tym zakresie zastały już wprowadzone do Prawa o adwokaturze oraz Ustawy o radcach prawnych, a obowiązywać zaczną od 14 marca 2024 r.
Podsumowanie
Wchodząca w życie nowelizacja to kolejny krok w stronę informatyzacji sądownictwa oraz zdalnego sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Nie da się ukryć, iż to także ukłon w stronę pełnomocników i stron – możliwość udziału w rozprawie zdalnej to duże ułatwienie i oszczędność czasu – zwłaszcza gdy sąd orzekający jest oddalony o kilkadziesiąt kilometrów. Pozostaje mieć nadzieje, że wprowadzane rozwiązania będą skutkowały także zmniejszeniem problemów technicznych w trakcie rozpraw online , które niestety wciąż występują.
Autor: adwokat Łukasz Rytel
