28 czerwca 2024 r. Sejm przyjął z poprawkami długo wyczekiwaną przez środowiska twórcze nowelizację ustaw o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Kluczowa zmiana zakłada, że twórcy_czynie i wykonawcy_czynie utworów audiowizualnych oraz wykonawcy_czynie utworów słownych i słowno-muzycznych będą uzyskiwać tantiemy za udostępnianie ich dzieł w Internecie. W niniejszym artykule omawiamy kluczowe zmiany.
Nowela implementuje do polskiego porządku prawego dwie unijne dyrektywy:
- SATCAB II (dyrektywa satelitarno-kablowa), której głównym założeniem jest stworzenie warunków umożliwiających szersze rozpowszechnianie w państwach członkowskich programów telewizyjnych i radiowych pochodzących z innych państw członkowskich;
- DSM (dyrektywa w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym), która zawiera uregulowania dotyczące nowych zasad odpowiedzialności pośredników usług internetowych oraz eksploatacji utworów w środowisku cyfrowym. Dyrektywa wprowadza nowe postacie dozwolonego użytku, takie jak eksploracja tekstów i danych, korzystanie z utworów w działalności dydaktycznej oraz zwielokrotnianie utworów w celu zachowania dziedzictwa kulturowego. Dyrektywa zapewnia twórcom_czyniom i wykonawcom_czyniom przenoszącym swoje prawa lub udzielającym licencji godziwe wynagrodzenie oraz ułatwia jego egzekwowanie.
Co zmieni się w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych?
Poza zmianą dotyczącą tantiem za udostępnianie dzieł w Internecie Sejm przegłosował następujące zmiany:
- zwiększono z 3 do 25 procent objętości utworu, który może być wykorzystany na potrzeby zilustrowania treści w celach dydaktycznych lub związanych z prowadzeniem działalności naukowej, jednak pod warunkiem że korzystanie to nie ma charakteru zarobkowego oraz odbywa się na odpowiedzialność tych instytucji lub podmiotów, na ich terenie lub w innym miejscu, lub za pośrednictwem bezpiecznego środowiska elektronicznego dostępnego, dzięki zastosowaniu procedur uwierzytelniających, tylko dla uczących się i nauczających lub prowadzących działalność naukową w danej instytucji lub danym podmiocie;
- rozszerzono katalog zawodów, które objęte zostaną tantiemami o artystów_tki wykonawców_czynie utworu literackiego, publicystycznego, naukowego, muzycznego lub słowno-muzycznego;
- wprowadzono nowe prawo pokrewne dla wydawców prasy do korzystania online z ich publikacji prasowych. Wydawcy będą mieli prawo do wyłącznej eksploatacji online ich publikacji prasowych przez platformy internetowe;
- wprowadzono poprawki mające na celu ustalenie granicznej daty, od której może powstać uprawnienie do eksploatowania utworów niedostępnych w handlu.
Polska była ostatnim państwem członkowskich, które nie wdrożyło omawianych rozwiązań. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych w dotychczasowym kształcie była przestarzała i nie odpowiadała realiom rynkowym oraz rozwojowi technologicznemu.
Pomimo dużych opóźnień w procedowaniu zmian ocenić je należy pozytywnie, gdyż wychodzą naprzeciw oczekiwaniom środowisk twórczych oraz odpowiadają standardom europejskim.
Nowe przepisy mają wejść w życie po 30 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Zmiany dotyczące prawa do wynagrodzenia z tytułu udostępniania online utrwalenia artystycznego wykonania mają wejść w życie po upływie 6 miesięcy od ogłoszenia.
Autor: adwokat Łukasz Rytel
