Czy skarga kasacyjna musi spełniać wymagania przewidziane w art. 126 § 2 k.p.c. dla pierwszego pisma procesowego w sprawie? 14 maja 2025 r. Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów podjął uchwałę, której nadano moc zasady prawnej. Rozstrzygnął w niej istotną wątpliwość dotyczącą formalnych wymagań skargi kasacyjnej. Zgodnie z uchwałą, skarga kasacyjna nie musi spełniać wymagań formalnych przewidzianych w art. 126 § 2 k.p.c. dla pierwszego pisma w sprawie.
Tło sprawy
Sprawa, która doprowadziła do wydania uchwały, dotyczyła odrzucenia skargi kasacyjnej przez Sąd Apelacyjny w Łodzi z powodu braków formalnych – konkretnie niewskazania numeru PESEL i adresu powoda. Sąd uznał, że skarga kasacyjna jako „pierwsze pismo w sprawie” powinna zawierać te dane zgodnie z art. 126 § 2 k.p.c.
Pozwany zaskarżył postanowienie Sądu Apelacyjnego do Sądu Najwyższego, argumentując, że skarga kasacyjna nie jest pierwszym pismem w sprawie i nie musi zawierać danych wskazanych w art. 126 § 2 k.p.c.
Sąd Najwyższy, rozpoznając zażalenie, dostrzegł poważne rozbieżności w orzecznictwie i przekazał zagadnienie do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi.
Rozbieżności orzecznicze
Skład orzekający wskazał, że z jednej strony w niektórych orzeczeniach Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, że skoro wedle utrwalonego stanowiska skarga kasacyjna, jako nadzwyczajny środek zaskarżenia, inicjuje nowe postępowanie, w nowej (w znaczeniu procesowym) sprawie, to powinno się do niej stosować wymagania właściwe dla pierwszego pisma w sprawie. Z tego względu wskazanie w art. 3984 § 3 k.p.c., że skarga powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego, należy rozumieć jako odesłanie m.in. do art. 126 § 2 k.p.c.
Jako argument za tym poglądem podano, że akta postępowania ze skargi kasacyjnej, prowadzone w Sądzie Najwyższym, rozpoczynają się od odpisu orzeczenia sądu drugiej instancji, przekazywanego na podstawie art. 3987 § 2 zd. 2 k.p.c., a zatem nie widnieją w nich żadne adresy. Wskazano ponadto, że to skarżącego obciąża ryzyko podania nieprawidłowego adresu stron lub uczestników postępowania, a ciężar ten nie może być przenoszony na Sąd Najwyższy (postanowienie SN z 26 lutego 2021 r., I CSK 384/20).
W orzecznictwie powyższy pogląd wyrażano nie tylko w odniesieniu do wymagania podania adresu stron, ale także numeru PESEL powoda będącego osobą fizyczną, a nawet samego wymogu wskazania stron postępowania.
Pogląd przeciwny, zgodnie z którym wymagania dotyczące pierwszego pisma w sprawie nie dotyczą skargi kasacyjnej, jest wyrażany w orzecznictwie Sądu Najwyższego zdecydowanie rzadziej. Wynika to jednak z faktu, że jeśli określony skład Sądu Najwyższemu uznaje, iż wymaganie takie nie ma zastosowania, skardze jest nadawany bieg bez wydania w tym przedmiocie formalnego postanowienia. Można jednak dostrzec pojedyncze wypowiedzi poszczególnych składów wyraźnie idące w tym kierunku. Przykładowo, w postanowieniu Sądu Najwyższego z 25 października 2012 r., IV CZ 113/12, wyrażono pogląd, że skarga kasacyjna nie jest pierwszym pismem procesowym i w związku z tym wnioskodawca nie był obowiązany do wskazania adresów uczestników.
Sąd Najwyższy zaznaczył, że w wielu orzeczeniach podkreśla się, że wpływ skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego prowadzi do założenia nowych akt sprawy, w których nie ma adresów stron ani właściwych numerów identyfikacyjnych. Wymaga to już na tym etapie zapoznania się z aktami zasadniczymi, często niezwykle obszernymi, celem ustalenia powyższych informacji na potrzeby możliwości nadania skardze biegu. W wielu sprawach zdarza się zaś, że powyższe dane nie znajdują się na początku akt zasadniczych, gdyż strony w trakcie postępowania przed sądem powszechnym mogą zmienić miejsce zamieszkania. Powyższy obowiązek obciąża zatem Sąd Najwyższy i może prowadzić do komplikacji z ustaleniem prawidłowego adresu strony, jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika. Może to również skutkować błędnym ustaleniem tych danych, jeśli wątpliwości będzie budzić, które z podanych danych są aktualne. Wymaganie podania tych informacji już w samej skardze kasacyjnej miałoby zatem charakter porządkujący i służyłoby zabezpieczeniu prawidłowego toku postępowania, wpływając na jego przyspieszenie.
Uchwała Sądu Najwyższego z 14 maja 2025 r.
W Uchwale z 14 maja 2025 r. Sąd Najwyższy jednoznacznie przesądził, że skarga kasacyjna nie musi spełniać wymagań przewidzianych w art. 126 § 2 k.p.c. dla pierwszego pisma w sprawie.
Uchwała ta została podjęta w składzie 7 sędziów i uzyskała moc zasady prawnej, co oznacza, że wiąże wszystkie składy orzekające Sądu Najwyższego. Uzasadnienie Uchwały nie zostało jeszcze opublikowane.
Zgodnie z art. 87 § 2 ustawy o Sądzie Najwyższym uchwały, które uzyskały moc zasad prawnych, są publikowane wraz z uzasadnieniem w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej Sądu Najwyższego.
Znaczenie Uchwały dla praktyki sądowej
Dotychczasowa praktyka sądów drugiej instancji była niejednolita – część składów uznawała skargę kasacyjną za pierwsze pismo w sprawie, co skutkowało odrzuceniem skarg z powodu braków formalnych. Pełnomocnicy zaś z ostrożności procesowej wskazywali wszystkie dane o których mowa w art. 126 k.p.c. Uchwała z 14 maja 2025 r. kończy ten spór, wskazując, że skarga kasacyjna jest pismem „dalszym” w rozumieniu art. 126 § 2¹ k.p.c.
Uchwała stanowi istotne ułatwienie dla pełnomocników procesowych, ograniczając formalne wymogi w zakresie skargi kasacyjnej i tym samym zmniejszając ryzyko jej odrzucenia z powodów czysto formalnych.
Należy jednak pamiętać, że skarga kasacyjna nadal musi spełniać szczególne wymogi przewidziane w art. 398⁴ § 1–3 k.p.c. Ich niedochowanie może skutkować jej odrzuceniem. Uchwała upraszcza więc procedurę, ale nie zwalnia z obowiązku dochowania pozostałych, rygorystycznych standardów formalnych przewidzianych dla skargi kasacyjnej jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia.
Autor: adwokat Łukasz Rytel
