Kolejne nowelizacje procedury cywilnej z 2023 r. od początku dostarczały zarówno pełnomocnikom, jak i sądom licznych wątpliwości interpretacyjnych. Jedna z nich dotyczyła rozpoznawania zażaleń poziomych do innego składu sądu I instancji.
Zgodnie z art. 394(1a) § 1(1) k.p.c., dodanym ustawą z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r., poz. 614), sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, odrzuca w składzie jednego sędziego zażalenie:
- spóźnione;
- nieopłacone;
- lub z innych przyczyn niedopuszczalne;
- jak również zażalenie, którego braków strona nie usunęła w wyznaczonym terminie.
Ustawą z 7 lipca 2023 r. 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r., poz. 1860) dodano do k.p.c. art. 394(1a) § 1(2), zgodnie z którym zażalenie poziome sąd rozpoznaje w składzie trzech sędziów.
W związku z tym, że w Uchwale z 1 lipca 2021 r. (sygn. akt III CZP 36/20) Sąd Najwyższy przesądził, że pod pojęciem rozpoznania zażalenia należy rozumieć także orzeczenie o jego odrzuceniu, Sąd Rejonowy w Koninie przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne czy w aktualnym stanie prawnym w sytuacji, gdy doszło do wyznaczenia innego składu sądu I instancji do rozpoznania zażalenia na postanowienie o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych, zażalenie to odrzuca sąd w składzie:
- jednoosobowym na podstawie art. 394(1a) § 1(1) k.p.c.?
- czy też w składzie trzyosobowym na podstawie art. 394(1a) § 1(1) k.p.c.?
Zgodnie z informacjami umieszczonymi w Biuletynie Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z okresu styczeń-luty 2024 r., Sąd Rejonowy wskazywał, że za jednoosobowym składem przemawia to, że art. 394(1a) § 1(1) k.p.c. tworzy odrębną podstawę kształtującą skład sądu w postępowaniu zażaleniowym w przypadku rozstrzygnięć o odrzuceniu zażalenia. Sąd przedstawiający zagadnienie prawne rozwinął dodatkowo ten pogląd i wskazał, że przepis ten normuje skład sądu w przypadku odrzucenia zażalenia poziomego, o którym mowa w art. 394(1a) k.p.c. zarówno w przypadku, gdy orzeczenie o odrzuceniu zażalenia miałoby zostać wydane jeszcze przed przekazaniem zażalenia do rozpoznania przez inny skład sądu pierwszej instancji, jak również wtedy gdy zażalenie miałoby zostać odrzucone przez inny skład sądu pierwszej instancji wyznaczony do rozpoznania zażalenia.
To rozumowanie a minori ad maius doprowadziło Sąd Rejonowy do takiej konstatacji, gdyż skoro sędzia, który wydał zaskarżone postanowienie zgodnie z art. 394(1a) § 1(1) k.p.c., mógłby jednoosobowo odrzucić zażalenie, to wydaje się, że tym bardziej inny skład sądu powinien być uprawniony do jednoosobowego odrzucenia zażalenia.
Sąd Najwyższy zaaprobował argumentację Sądu Rejonowego i w Uchwale z 24 maja 2024 r. (III CZP 62/23) przesądził, że w stanie prawnym ukształtowanym ustawą z 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r., poz. 1860) i ustawą z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r., poz. 614) zażalenie do innego składu sądu pierwszej instancji na postanowienie o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych odrzuca sąd w składzie jednego sędziego (art. 394(1a) § 1(1) k.p.c).
Autor: adwokat Łukasz Rytel
