W lipcu pisaliśmy o proteście mediów, którego celem było zwrócenie uwagi na pominięcie w nowelizacji postulatów środowiska dziennikarskiego dotyczących wprowadzenia instrumentów mediacji w sporach o tantiemy. Ustawa trafiła wówczas do Senatu i była to ostatnia szansa na wprowadzenie postulowanych przez media zmian. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom środowiska mediowego, Senat implementował do ustawy szereg poprawek, które następnie zostały w całości przyjęte przez Sejm. Kluczowa dotyczy mediacji w sporach między wydawcami a big techami. Jej prowadzenie powierzono prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej (UKE). Nowela czeka na podpis Prezydenta.
Definicja publikacji prasowej
Zgodnie z art. 99 (7) ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, publikacją prasową jest:
zbiór utworów lub przedmiotów praw pokrewnych złożony głównie z utworów słownych o charakterze dziennikarskim, stanowiący odrębną całość w ramach periodycznej lub regularnie aktualizowanej pod jednym tytułem publikacji, takiej jak dziennik, czasopismo, serwis agencji prasowej lub internetowy serwis informacyjny, rozpowszechniany w celach informacyjnych w dowolnej formie i w dowolny sposób w ramach działalności gospodarczej lub statutowej i na odpowiedzialność podmiotu, który sprawuje nad nim faktyczną i prawną kontrolę.
Publikacjami prasowymi nie są publikacje periodyczne rozpowszechniane do celów naukowych lub akademickich.
Wynagrodzenie dla twórców
Wydawcy publikacji prasowej posiada wyłączne prawo do rozporządzania publikacją prasową i korzystania z niej w zakresie:
- publicznego udostępniania publikacji prasowej przez usługodawcę w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niej dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- zwielokrotniania publikacji prasowej w celu korzystania z niej w powyższym zakresie (Prawa Wydawcy).
Twórcy utworów zamieszczonych w publikacji prasowej mają prawo do 50% wynagrodzenia należnego wydawcy z tytułu korzystania z praw na powyższych polach eksploatacji. Wydawca musi wypłacić to wynagrodzenie twórcy nie później niż w terminie 30 dni od otrzymania wynagrodzenia.
Wydawca ma prawo do otrzymywania od usługodawcy aktualnej informacji oraz wglądu w niezbędnym zakresie do dokumentacji usługodawcy, mającej istotne znaczenie dla określenia wysokości wynagrodzenia należnego wydawcy z tytułu korzystania z Praw Wydawcy.
Określając wysokość wynagrodzenia za korzystanie z Praw Wydawcy, wydawca i usługodawca uwzględniają wszystkie istotne okoliczności, w szczególności następujące informacje i dane:
- przychody uzyskiwane pośrednio lub bezpośrednio przez usługodawcę z tytułu zwielokrotniania lub publicznego udostępniania publikacji prasowych wydawcy, w szczególności przychody uzyskiwane z reklamy, w ostatnich dwóch pełnych latach obrotowych poprzedzających dzień złożenia oferty przez jedną ze stron, a jeżeli okres ten jest krótszy – w tym okresie;
- rodzaj zwielokrotnianych lub publicznie udostępnianych publikacji prasowych.
- okres korzystania przez usługodawcę z Praw Wydawcy.
Postępowanie przed Prezesem Urzędu Komunikacji Elektronicznej (UKE)
Jeśli strony w ciągu 3 miesięcy od złożenia przez jedną z nich oferty zawarcia umowy na korzystanie z Praw Wydawcy nie osiągną porozumienia w sprawie wynagrodzenia, każda ze stron (a także strony wspólnie) mogą wystąpić do Prezesa UKE, z wnioskiem o przeprowadzenie mediacji w przedmiocie określenia wynagrodzenia.
Prezes UKE w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku o przeprowadzenie mediacji zawiadamia strony o rozpoczęciu mediacji, wyznaczając termin jej rozpoczęcia i miejsce, z tym że termin rozpoczęcia mediacji nie może przypadać później niż 60. dnia od dnia złożenia wniosku. Mediację prowadzi się, jeżeli strona w terminie 14 dni od dnia zawiadomienia wyraziła zgodę na przystąpienie do mediacji.
Prezes UKE wyznacza mediatora spośród pracowników UKE albo innych osób, posiadających wiedzę lub doświadczenie w zakresie prowadzenia mediacji, posiadających wiedzę z zakresu rynku mediów lub prawa autorskiego i dających rękojmię zachowania bezstronności.
Mediacja trwa nie dłużej niż 60 dni, chyba że strony postanowią inaczej. Mediator w terminie 14 dni od dnia zakończenia mediacji przekazuje Prezesowi UKE protokół z przeprowadzonej mediacji wraz z aktami sprawy, a stronom – protokół z przeprowadzonej mediacji.
Strona ma prawo złożenia do sądu wniosku o zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem i nadanie jej klauzuli wykonalności zgodnie z art. 183 (14) k.p.c.
W przypadku braku zawarcia ugody, każda ze stron może w terminie 30 dni złożyć do Prezesa UKE wniosek o wydanie orzeczenia w sprawie wysokości należnego Wydawcy wynagrodzenia.
Mediacja musi rozpocząć się w ciągu 60 dni od złożenia wniosku. W przypadku braku ugody, każda ze stron może złożyć do Prezesa UKE w terminie 30 dni od dnia doręczenia protokołu z przeprowadzonej mediacji, wniosek o wydanie orzeczenia o wysokości wynagrodzenia za korzystanie z Praw Wydawcy lub o sposobie ustalenia wysokości tego wynagrodzenia.
W celu określenia wysokości wynagrodzenia lub sposobu ustalenia wysokości tego wynagrodzenia Prezes UKE może powołać biegłego. Na żądanie Prezesa UKE, w wyznaczonym terminie, strona jest zobowiązana przedstawić dokumenty, informacje lub dane niezbędne do wydania orzeczenia.
W orzeczeniu, które wskazuje sposób ustalenia wysokości wynagrodzenia za korzystanie z Praw Wydawcy, określa się również wysokość wynagrodzenia w okresie 12 miesięcy, liczonym od dnia rozpoczęcia korzystania przez usługodawcę z publikacji prasowej w zakresie objętym Prawami Wydawcy. W przypadku, w którym korzystanie z prawa trwa krócej niż 12 miesięcy, wynagrodzenie określa się proporcjonalnie do okresu korzystania z prawa.
Orzeczenie zawiera również rozstrzygnięcie o kosztach. Orzeczenie wydaje się w terminie 60 dni od dnia złożenia wniosku o wydanie orzeczenia albo 30 dni od dnia otrzymania opinii biegłego, jeżeli powołano biegłego, jednak nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku o wydanie orzeczenia.
Orzeczenie jest ostateczne i podlega wykonaniu w drodze egzekucji sądowej, o ile wynagrodzenie jest wymagalne.
Wskazany w orzeczeniu sposób ustalenia wysokości wynagrodzenia za korzystanie z Prawa Wydawcy, uwzględnia się w umowie o korzystanie z tych praw.
Sprzeciw od orzeczenia Prezesa UKE
Od orzeczenia Prezesa UKE strona może wnieść sprzeciw w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Sprzeciw wnosi się do sądu powszechnego za pośrednictwem Prezesa UKE. Wniesienie sprzeciwu w terminie jest równoznaczne z żądaniem przekazania sprawy do sądu powszechnego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę wydawcy publikacji prasowej.
W przypadku wniesienia sprzeciwu w postępowaniu, w którym złożono wspólny wniosek o przeprowadzenie mediacji, właściwy jest Sąd Okręgowy w Warszawie.
Sprawa ze sprzeciwu jest sprawą dotyczącą własności intelektualnej co oznacza ze jest rozpatrywana przez wydział własności intelektualnej.
W przypadku wniesienia sprzeciwu, sąd na wniosek strony, która wniosła sprzeciw, może wstrzymać wykonanie orzeczenia Prezesa UKE do czasu rozstrzygnięcia sprawy.
Sprzeciw może dotyczyć całości orzeczenia albo jego części lub rozstrzygnięcia o kosztach.
W przypadku uwzględnienia sprzeciwu sąd zmienia w całości albo w części zaskarżone orzeczenie Prezesa UKE i orzeka co do istoty sprawy. Jeżeli sprzeciw dotyczy wyłącznie kosztów postępowania, sąd rozstrzyga o kosztach postępowania postanowieniem na posiedzeniu niejawnym. Orzeczenie w sprawie ze sprzeciwu sąd wydaje w terminie 18 miesięcy od dnia przekazania akt sprawy wraz ze sprzeciwem. Sąd drugiej instancji rozpoznaje apelację w terminie 12 miesięcy od dnia przedstawienia akt sprawy przez sąd pierwszej instancji wraz z apelacją.
Krok w dobrą stronę
Nowelizacja ustawy o prawie autorskim, ze szczególnym uwzględnieniem mediacji w sporach między wydawcami a big techami, stanowi krok naprzód w kierunku ochrony interesów twórców i wydawców.
Wydawcy i big techy muszą przygotować się na nowy rodzaj postępowania mediacyjnego. Określone zostały terminy na każdą czynność przeprowadzoną zarówno przez strony, jak i przez UKE aby zapewnić relatywnie szybkie załatwienia sprawy.
Implementacja mediacji przez Prezesa UKE ma na celu uproszczenie procesu rozwiązywania sporów i zapewnienie sprawiedliwego wynagrodzenia dla wydawców a tym samym twórców.
Podkreślając znaczenie mediacji, nowelizacja ustawy odzwierciedla rosnącą potrzebę adaptacji prawa autorskiego do zmieniających się realiów rynkowych i technologicznych. Wprowadzone zmiany mogą przyczynić się do większej transparentności i efektywności w zarządzaniu prawami autorskimi, co z kolei wpłynie na rozwój rynku mediów i ochronę praw twórców.
Autor: Łukasz Rytel
